Topluma Faydalı Yeni Bir Yatırım Anlayışı: Etki Yatırımı
Kapitalizmin en güçlü kaslarını toplumsal problemleri çözmek için nasıl kullanabiliriz?
Etki yatırımı (Impact Investment), temelde girişimcilik, inovasyon ve sermayeyi bir araya getirerek toplumda olumlu etkiler yaratmayı amaçlıyor. Geçtiğimiz on yılda da başta Amerika ve İngiltere olmak üzere dünyanın bir çok yerinde hızla büyümeye başladı. Peki nedir bu etki yatırımı dediğimiz mevzu?
Etki Yatırımı Nedir?
Sermayenin toplumların değişiminde hep önemli bir rolü olmuştur. Bununla beraber, yatırım dediğimiz konu elde edeceğimiz finansal getiriyi maksimize etmekten ibaretmiş gibi görülür. Yani, yatırımcılar kararlarının topluma olan etkisini çoğu zaman pek de göz önünde bulundurmazlar.
Etki yatırımı dediğimiz yatırım anlayışı işte bu duruma eleştirel bir alternatif sunuyor. Yapılan yatırımın finansal anlamda getirdiği kar ile beraber toplumun bazı kanayan yaralarına da merhem olmasını amaçlıyor. Bu anlayış çok farklı modellerle dünyanın bir çok yerinde farklı şekillerde uygulansa da, bütün bu uygulamaların ortak noktaları şunlar:
- Verilen yatırım kararları bilinçli bir şekilde hem kar, hem de sosyal fayda sağlamayı amaçlıyor. Yani etki yatırımı sadece bir hayır işi değil, aynı zamanda ticari bir faaliyet.
- Yapılan yatırımların sosyal etkisi aktif bir şekilde analiz edilip sürekli bir şekilde ölçülüyor.
Etki yatırımlarının gerçekleşmesi için bazı temel kurum ve kuruluşlardan ekosistemdeki parçalardan kısaca bahsedelim.
Yatırım Hedefleri: Yatırıma ihtiyaç duyan şirketler veya kar amacı gütmeyen kuruluşlardır. Yatırım olarak alacakları para ile hem sosyal etki yaratan, hem de belirli bir seviyede para kazanan hizmet veya ürünler geliştirir ve satarlar.
Sermayedarlar: Sermayeye sahip olan, yaptıkları yatırımlarla paralarını değerlendirirken bir yandan da topluma olumlu bir etki bırakmayı amaçlayan kurum ve kişilerdir. Sermaye sağlayıcılar milyarderler, sigorta fonları, Birleşmiş Milletler veya Dünya Bankası gibi organizasyonların yatırım fonları olabilir.
Yatırım Fonları: Sermaye sağlayıcıların bir veya birden fazlasının yatırım olarak kullanmayı taahhüt ettiği para havuzudur.
Fon Yöneticileri: Sermayedarların bir araya getirdiği yatırım fonunu yönetme hakkına sahip oluşumdur. Genellikle, sermayedarlar kendi paralarını doğrudan şirketlere yatırmak yerine bu işi fon yöneticilerine yaptırmayı tercih eder. Belirli alanlarda uzmanlaşan fon yöneticileri, sermayedarların parasını en etkili şekilde kullanarak maksimum kar ve sosyal etki yaratmayı amaçlar.
Etki yatırımı konseptinin tanımlamasının zor olması şu anki büyüklüğü hakkında da net bir veri elde etmemize engel oluyor. Bununla beraber bu konuda farklı otoritelerden farklı raporlar ve yorumlar bulunmakta. Monitor Institute tarafından 2009 yılında hazırlanan konuyla ilgili ilk ilgi çekici raporlardan birinde etki yatırımının 2020’de 500 milyar doları bulacağını öngörülüyordu. Bir sene sonra Morgan Stanley tarafından yayınlanan başka bir raporda ise etki yatırımının 2020’de 1 trilyon dolarlık bir hacme sahip olacağını okuduk. O dönemde yarattığı heyecan ve ilgiye rağmen World Economic Forum’un raporuna göre sadece etki yatırımına 2013 yılına kadar ayrılan toplam paranın 40 milyar dolar civarında olduğunu görüyoruz. Önümüzdeki yıllarda etki yatırımının sadece kısa süreli bir balon mu, yoksa toplumun karşı karşıya olduğu küresel ölçekteki krizler için uzun süreli bir çözüm mü olduğunu göreceğiz.
Önümüzdeki yazılarda Finlandiya’da gerçekleşen sosyal etki yatırım modellerinden örnekleri paylaşacağım.
Kaynaklar:
http://www3.weforum.org/docs/WEF_II_FromMarginsMainstream_Report_2013.pdf